Có thể bạn đã nhiều lần nghe nhắc đến xăng thơm, thậm chí là đã nhiều lần sử dụng nhưng không biết chính xác xăng thơm là gì. Hôm nay, KPTCHEM xin chia sẻ với bạn về loại hợp chất thú vị này.
Bạn đã dùng xăng thơm rất nhiều lần, nhưng đã thật sự hiểu rõ về loại dung môi này? Ảnh: iStock.
Ai trong chúng ta khi còn nhỏ cũng ít nhiều lần được ba mẹ nhờ đi mua xăng thơm, nhất là khi sơn sửa nhà cửa vào cuối năm. Vậy, đã bao giờ bạn tò mò về loại chất lỏng đó?
Xăng thơm là gì?
Nhiều người thường lầm tưởng xăng thơm (dầu chuối, xăng Nhật) giống như loại xăng thông thường dùng làm nhiên liệu cho các phương tiện giao thông như: xe máy, ô tô,… nhưng thực tế lại không phải vậy. Xăng thơm là hỗn hợp các dung môi công nghiệp dễ bay hơi như toluene, xylene hoặc hỗn hợp dung môi nhẹ. Tên gọi này không phải vì mùi thơm đặc trưng của nó, mà vì nó thuộc nhóm hợp chất thơm trong hóa học.
Vì không phải là một chất đơn mà là hỗn hợp nhiều dung môi dễ bay hơi nên xăng thơm không có một công thức hóa học cố định. Tuy nhiên, các thành phần chính của nó đều có công thức hóa học rõ ràng, ví dụ như: toluene (C7H8), xylene (C6H4(CH3)2), ethylbenzene (C8H10), ethyl acetate (C4H8O2), cyclohexane (C6H12),…
Đặc tính của các hợp chất này là có khả năng hòa tan rất tốt, bay hơi rất nhanh, dễ bắt lửa và cháy mạnh, mùi rất nồng nên thường bị nhầm lẫn là “thơm”. Vì vậy, khi sử dụng phải đặc biệt cẩn thận bởi:
-
Hít lâu có thể gây nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn, thậm chí nặng có thể gây tổn thương thần kinh.
-
Tiếp xúc với da trong thời gian dài có thể gây kích ứng, khô da, viêm da.
-
Rất dễ cháy nổ, tuyệt đối không được hút thuốc trong lúc sử dụng vì tàn của nó có thể bén lửa. Môi trường làm việc phải tránh xa nguồn lửa, thoáng khí và đeo khẩu trang lọc hơi độc.
Acetone có phải là xăng thơm?
Nhiều người thường nhầm lẫn đây là một loại xăng thơm nhưng thực tế acetone không phải là xăng thơm. Mặc dù giữa chúng có nhiều điểm tương đồng như là dung môi công nghiệp, dễ bay hơi, mùi nồng,… nhưng về bản chất hóa học, tính chất và mục đích sử dụng lại hoàn toàn khác nhau. Cụ thể:
-
Xăng thơm là một hỗn hợp dung môi nên có khả năng hòa tan keo rất mạnh, mùi nồng và độ độc cao nên ngoài pha sơn nó thường được dùng chủ yếu vào việc tẩy các chất cứng đầu như keo con chó, keo 502, nhựa đường, dầu mỡ nặng và vệ sinh máy móc cơ khí.
-
Ngược lại acetone (còn gọi là propanone) là một hợp chất đơn có công thức hóa học là C3H6O thuộc nhóm xeton, có mùi thơm tuyệt vời như kẹo, bay hơi cực nhanh, ít độc hơn nhưng lại có tính ăn mòn nhựa rất mạnh có thể làm chảy hoặc nứt nhựa ABS, PS, acrylic,... Vì thế, nó thường được dùng để tẩy sơn móng tay, vết mực, các lớp phủ polymer hoặc làm sạch bề mặt trước khi sơn.
Acetone và xăng thơm có nhiều điểm tương đồng dễ gây nhầm lẫn. Ảnh: GeeksforGeeks.
Công dụng của xăng thơm
Được sử dụng chủ yếu để tẩy rửa và hòa tan các chất bám cứng đầu, có công dụng làm sạch dầu mỡ, keo dính, nhựa, mực in và các lớp sơn mỏng trên bề mặt kim loại, nhựa hoặc kính,… thường được dùng trong sửa chữa điện thoại, cơ khí, vệ sinh chi tiết máy và làm sạch nhựa đường bám trên thân xe.
Trong ngành sơn, xăng thơm được dùng để pha loãng sơn PU, sơn dầu, giúp bề mặt bóng hơn và điều chỉnh tốc độ bay hơi khi phun sơn, đồng thời dùng để vệ sinh vật dụng như súng phun, cọ sơn,… và các bề mặt bị dính nước sơn. Ngoài ra, các hợp chất dễ bay hơi này cũng có mặt trong ngành in để tẩy bản in và làm sạch máy in công nghiệp.
Cây xăng có bán xăng thơm không?
Đã gọi là “xăng” thì đa số cây xăng đều có bán xăng thơm nhưng nó không phải là mặt hàng chủ đạo. Nhưng nếu chẳng may cây xăng gần nhà bạn không có thì hãy thử đến các cửa hàng cung cấp vật liệu xây dựng hoặc vật tư điện nước vì hầu hết đều có bán mặt hàng này, với giá bán lẻ xăng thơm rơi vào khoảng 25k-35k/lít hoặc có thể thay đổi tùy thời điểm. Nếu mua số lượng lớn hơn, bạn có thể liên hệ các nhà cung cấp hóa chất uy tín để nhận được giá sỉ tốt.
Xăng và dầu hỏa vẫn pha được sơn, tại sao lại phải dùng xăng thơm?
Mặc dù các loại xăng thông thường vẫn có thể dùng làm dung môi pha loãng sơn, giá thành cũng rẻ hơn, nhưng lại ít khi được sử dụng như xăng thơm vì nhiều lý do kỹ thuật quan trọng.
Về bản chất xăng (RON 92, RON 95) là nhiên liệu cho động cơ nên thành phần không ổn định, chứa nhiều tạp chất, phụ gia và hydrocarbon dễ bay hơi, khiến màng sơn sau khi khô dễ bị loang, mờ, vàng hoặc xuất hiện bọt khí. Trong khi đó, xăng thơm là dung môi công nghiệp tinh khiết hơn, có khả năng hòa tan nhựa sơn mạnh hơn, tốc độ bay hơi phù hợp và giúp sơn trải đều giúp bề mặt bóng đẹp mà không bị đục màu. Bên cạnh đó, xăng thơm cũng giữ độ ổn định của hỗn hợp sơn tốt hơn, không gây tách lớp và cho bề mặt sơn đồng nhất.
Ngoài ra, cũng có người dùng dầu hỏa để pha sơn nhằm tiết kiệm ngân sách. Tuy nhiên, cách này chỉ phù hợp trong một vài trường hợp, ví dụ như lớp sơn lót chống sét của cửa sắt hoặc bề mặt không mang tính mỹ thuật,… vì tốc độ bay hơi của dầu hỏa rất chậm (chậm hơn cả xăng) khiến màng sơn lâu khô, dễ bám bụi và dễ để lại vệt chảy nên bề mặt sơn thường không đạt độ bóng cao, màu sắc dễ bị đục hoặc tối màu.
