Acetone là gì? Định nghĩa, ứng dụng, cách bảo quản và lý do vì sao không nên đổ axeton xuống cống?

Acetone hay axeton là dung môi bay hơi nhanh, ứng dụng rộng rãi trong mỹ phẩm, công nghiệp và y tế nhờ khả năng hòa tan mạnh và tính linh hoạt cao. Bài viết này sẽ cho bạn biết rõ hơn về hợp chất này và những ứng dụng phổ biến của nó trong thực tiễn.

Acetone là gì?

Acetone (còn gọi là axeton hoặc propanone) là một hợp chất hữu cơ có công thức hóa học là (CH₃)₂CO. Nó là hóa chất dạng lỏng trong suốt, có mùi hăng, ngọt, dễ bay hơi và dễ cháy, được sản xuất lần đầu tiên vào khoảng 700 năm trước (1300 - 1500 sau Công nguyên). Ngoài ra, hợp chất này cũng được tìm thấy trong cơ thể con người, là sản phẩm của quá trình phân hủy mỡ trong cơ thể và thường có trong máu và nước tiểu, số lượng chất này có xu hướng lớn hơn ở bệnh nhân tiểu đường, phụ nữ mang thai, bà mẹ đang cho con bú và trẻ em. Một số chế độ ăn kiêng, ít carb có thể tạo ra ketosis - một quá trình trao đổi chất tự nhiên xảy ra khi cơ thể không đủ glocose. Kết quả là chất béo dự trữ trong cơ thể được đốt cháy để tạo ra năng lượng, dẫn đến sự tích tụ của các axit gọi là xeton, và axeton là một trong số đó.

Dung môi acetone có độc không?

Là một trong những nhà phân phối hóa chất hàng đầu Việt Nam, KPTCHEM khẳng định axeton là hóa chất nguy hiểm. Bởi vì:

• Nó là chất lỏng cực kỳ dễ cháy. Ngoài ra khi bị oxy hóa, aceton peroxide được tạo ra như một sản phẩm phụ, đây là một hợp chất hữu cơ rất không ổn định và là một chất dễ nổ hàng đầu.
• Gây nhiều rủi ro nếu đổ xuống cống bao gồm việc gây hư hỏng nghiêm trọng cho ống nhựa PVC, tiềm ẩn hỏa hoạn.
• Là một chất độc hại với môi trường, nó có thể gây nguy hiểm cho con người và các sinh vật sống khác bởi khả năng thấm vào đất gây ô nhiễm và ngộ độc cho thực vật trong như động vật hoang dã. Ngoài ra, propanone là loại dung môi hữu cơ không nổi trên mặt nước. Độ hòa tan của nó gây ra nhiều khó khăn trong việc tách khỏi nước, điều đó có nghĩa là rất khó lọc bỏ nếu nó xâm nhập vào nguồn nước.

Một cống nước thải bị ô nhiễm. Ảnh: Internet.

Vì sao không nên đổ acetone xuống cống?

Axit sunfuric, caustic soda, hay acid clohydric là những hóa chất tẩy rửa phổ biến được sử dụng để thông tắc cống. Nhưng với acetone, bạn tuyệt đối không nên đổ xuống cống, bồn rửa hoặc bồn cầu. Thay vì làm điều đó như một thói quen, có nhiều lý do khác nhau khiến bạn cần xử lý hợp chất này đúng cách theo hướng dẫn an toàn hóa chất hoặc thu gom riêng để tránh gây hại cho môi trường và con người.

• Gây ô nhiễm môi trường nước: axeton là dung môi dễ bay hơi nhưng khi đổ xuống cống, một phần có thể theo nước thải ra môi trường, ảnh hưởng đến nguồn nước và hệ sinh thái.
• Ảnh hưởng đến hệ thống xử lý nước thải: Sự có mặt của propanone có thể phá vỡ quá trình xử lý sinh học tại các nhà máy xử lý nước thải, làm giảm hiệu quả xử lý và gây hại cho vi sinh vật có lợi.
• Nguy cơ cháy nổ: Acetone là chất dễ cháy. Khi tích tụ trong hệ thống cống rãnh, nó có thể tạo ra hỗn hợp hơi dễ bắt lửa, tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ.
• Ăn mòn đường ống: Sử dụng hóa chất không đúng cách có thể gây ăn mòn hoặc làm hỏng một số loại đường ống, đặc biệt là ống nhựa không chịu được dung môi mạnh.

Ứng dụng của acetone trong đời sống

Với những đặc tính riêng biệt, dung môi dễ bay hơi này được sử dụng trong nhiều ứng dụng thực tiễn. Bên cạnh đóng vai trò quan trọng trong ngành mỹ phẩm và tẩy rửa, acetone còn có nhiều ứng dụng quan trọng trong các lĩnh vực công nghiệp, y tế và nghiên cứu khoa học.

1. Nước rửa móng tay

Một sản phẩm quen thuộc với hầu hết chị em phụ nữ - nước tẩy sơn móng tay. Axeton là thành phần hoạt chất trong sản phẩm mỹ phẩm phổ biến này và được sử dụng để hòa tan sơn móng tay. Tuy nhiên, nó gây ra một tác dụng phụ là làm khô nền móng, khiến chúng yếu và dễ gãy. Vì vậy, điều quan trọng là bạn phải rửa tay sau khi sử dụng.

Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng dung dịch này để tẩy vết mực bút bi hoặc bút lông, loại bỏ các vết keo trên đồ dùng, hoặc dùng để làm sạch vết bẩn bám trên giày da.

2. Trong phòng thí nghiệm

Acetone là một dung môi quan trọng trong phòng thí nghiệm hóa học, thường được dùng để rửa cặn và chất rắn trên thủy tinh. Bởi vì tính dễ bay hơi nên nó được sử dụng để làm sạch nước khỏi thiết bị, giúp quá trình sấy khô nhanh hơn. Hơn nữa, chi phí của aceton khá thấp.

Ngoài ra, hợp chất này cũng được sử dụng làm thuốc thử trong quá trình oxy hóa rượu cồn; dùng để theo dõi huỳnh quang; hoặc được sử dụng để tiến hành các phản ứng ở nhiệt độ thấp.

3. Làm dung môi pha nước sơn

Nếu là người đam mê graffiti trên xe ô tô, hoặc đơn giản là muốn sơn mới lại xế yêu của mình, bạn có thể dùng axeton để hòa tan sơn và keo dán cũ trên xe, đồng thời làm sạch dầu nhớt trước khi sơn lại để xe trông như mới.

4. Loại bỏ vết dầu nhớt trên sàn nhà

Các mảng dầu nhớt loang lỗ trên sàn nhà không chỉ khó coi mà nó còn rất bẩn, trơn trượt và khó làm sạch. Tuy nhiên, việc vệ sinh sẽ dễ dàng hơn bằng cách ngâm mùn cưa với dung môi propanone, sau đó rắc lên vết bẩn và dùng túi nilong phủ lên trên. Để yên trong một vài phút để phân hủy dầu và sau đó thẩm thấu vào mùn cưa. Kết quả, vệt dầu nhớt đã được tẩy rửa sạch sẽ.

5. Các ứng dụng khác

Nhiều sản phẩm gia dụng khác có chứa acetone như: thuốc nhuộm tóc, kem chống nắng, khăn ướt, nước đánh bóng đồ gỗ,… Ngoài ra, các nghệ sĩ trang điểm có thể sử dụng hợp chất này để loại bỏ chất kết dính trên da khỏi tóc giả, râu và ria mép, giúp làm mềm phần keo còn lại sau khi sử dụng.

Cách bảo quản

Là hóa chất dễ bay hơi và dễ cháy, thậm chí có thể phát nổ gây ra thiệt hại đáng kể nên việc bảo quản dung môi propanone cần phải được thực hiện đúng cách. Để giảm thiểu rủi ro, thùng chứa hóa chất này phải luôn được đặt ở xa các vật liệu dễ cháy, nguồn gây cháy hoặc khu vực có nhiệt độ quá cao.

Bên cạnh đó, sau khi sử dụng nó vào mục đích bất kỳ, bạn cần xử lý dung môi này hợp lý để ngăn ngừa nguy cơ ngộ độc, ô nhiễm môi trường và hỏa hoạn. Nếu muốn thải bỏ nó, hãy thực hiện bằng cách:

• Với lượng hóa chất dư thừa ít, chỉ cần dùng giẻ khô thấm nó và vứt vào thùng rác. Hoặc bạn cũng có thể cho nó vào một chiếc bát nhỏ (cách xa trẻ em, động vật, nhiệt độ cao) và để nó tự bay hơi ngoài trời.
• Nếu sử dụng ở quy mô công nghiệp, hãy đổ nó vào hộp kín và vứt vào thùng rác thải nguy hại hoặc tại các cơ sở xử lý chất thải nguy hại, và nó sẽ được xử lý.

Từ những ứng dụng đa dạng trong đời sống đến vai trò quan trọng trong công nghiệp và y tế, acetone được xem là một dung môi quan trọng không thể thiếu. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý đến tính bay hơi và dễ cháy của hợp chất này để đảm bảo an toàn. Hiểu rõ đặc tính và cách sử dụng đúng cách sẽ giúp khai thác hiệu quả hơn những lợi ích của axeton.

Ngoài ra, để tìm hiểu thêm về nhiều loại hóa chất công nghiệp khác, hãy liên hệ ngay cho KPTCHEM theo Hotline: 0964.781.755 để được hỗ trợ nhanh chóng 24/7.