Axit Sunfuric đậm đặc nguy hiểm như thế nào?

Được mệnh danh là “vua” của các loại hóa chất, axit sunfuric được sử dụng rất phổ biến trong sản xuất công nghiệp và các sản phẩm thông tắc cống gia dụng. Tuy nhiên, nó lại có tính ăn mòn cực mạnh và rất nguy hiểm nếu sử dụng sai cách.

Một lọ đựng axit sunfuric đậm đặc với nồng độ 98%. Ảnh: Smart Catalyst.

Vừa qua, báo Đăk Lăk đưa tin về việc 100 can axit sunfuric đậm đặc của Nhà máy đường Tuy Hòa (Đăk Lăk) bị lũ cuốn trôi. Cũng theo Cơ quan chức năng của tỉnh này, đây là một loại hóa chất nguy hiểm và yêu cầu người dân không được tự ý mở hoặc tiếp xúc khi nhặt được.

Axit sunfuric đậm đặc nguy hiểm như thế nào?

Axit sunfuric (H₂SO₄) đậm đặc là một trong những hóa chất công nghiệp có tính ăn mòn mạnh nhất hiện nay. Ở trạng thái tinh khiết, nó gần như có thể ăn mòn mọi thứ từ những vật liệu hữu cơ như da người, quần áo, giấy, gỗ,… cho đến kim loại. Khi tiếp xúc với cơ thể, axit gây ra tổn thương nghiêm trọng và gần như ngay lập tức, khiến đây trở thành hóa chất cần được cảnh giác ở mức cao nhất.

Trước hết, axit sunfuric đậm đặc có khả năng gây bỏng sâu chỉ trong vài giây tiếp xúc. Khi chạm vào da, nó không chỉ ăn mòn lớp da bên ngoài mà còn phá hủy mô ở lớp sâu hơn, khiến vết thương rất khó phục hồi. Da bị axit tấn công thường chuyển sang màu nâu hoặc đen, kèm cảm giác đau rát dữ dội. Nếu bắn vào mắt, chỉ một giọt nhỏ cũng có thể dẫn đến tổn thương giác mạc nghiêm trọng, thậm chí mất thị lực vĩnh viễn. Thậm chí, khi axit bắn lên quần áo có thể khiến vết bỏng hóa chất nghiêm trọng hơn bởi axit có thể dễ dàng “phân hủy” các sợi vải và làm chúng dính vào da bạn.

Bên cạnh đó, axit sunfuric đậm đặc còn có khả năng tỏa nhiệt mạnh khi gặp nước. Với bản chất háo nước rất cao, nó “hút” nước cực nhanh và tạo ra lượng nhiệt lớn, phản ứng này có thể làm dung dịch nóng lên đột ngột, gây bắn tóe axit ra xung quanh. Chính vì vậy, chỉ cần mở nắp thùng hoặc làm đổ axit đậm đặc vào khu vực ẩm ướt cũng đủ tạo ra tình huống nguy hiểm không lường trước.

Ngoài ra, axit ở nồng độ cao có thể phát tán hơi axit gây kích ứng mạnh. Hít phải hơi này dễ khiến mắt cay xè, cổ họng nóng rát, ho, khó thở. Những ai có bệnh nền về hô hấp càng dễ bị ảnh hưởng nặng hơn. Trong môi trường kín, lượng hơi nhỏ cũng có thể gây cảm giác ngộp, buồn nôn hoặc choáng váng.

Không chỉ gây hại cho con người, axit sunfuric đậm đặc thậm chí còn “tấn công” nhiều vật liệu xung quanh, từ kim loại nhẹ, bê tông, đến các vật dụng sinh hoạt. Nếu rơi vãi trong khu dân cư, axit có thể làm hỏng nền nhà, ăn mòn vật dụng, phá hủy cây cối hoặc làm ô nhiễm nguồn nước tại điểm đọng.

Hình ảnh các can chứa axit đậm đặc bị nước lũ cuốn trôi. Ảnh: Báo Đăk Lăk.

Khi axit sunfuric hòa vào nước lũ, điều gì sẽ xảy ra?

Khi tiếp xúc với nước, axit đậm đặc lập tức phản ứng, tỏa ra lượng nhiệt lớn đủ để làm nóng cục bộ vùng nước xung quanh. Tuy nhiên, vì nước lũ có lưu lượng rất lớn và di chuyển liên tục nên nhiệt sinh ra được phân tán ngay lập tức, không gây hiện tượng bốc hơi hay bốc khói như khi xử lý axit trong thí nghiệm hay trong khu vực nhỏ. Cụ thể, sau giai đoạn phản ứng ban đầu, axit bắt đầu bị pha loãng nhanh chóng. Trong môi trường nước lũ rộng và sâu, giả sử 100 can axit cùng bị rò rỉ cũng không thể giữ nguyên trạng thái đậm đặc mà bị kéo giãn, loãng ra theo dòng chảy. Chỉ sau một đoạn đường ngắn, nồng độ axit giảm xuống mức rất thấp, tương tự như khi đổ một cốc nước muối vào sông. Ở nồng độ này, axit không còn đủ mạnh để gây bỏng nghiêm trọng cho người nếu vô tình chạm vào nước lũ đã pha loãng. Điều này đồng nghĩa với việc nếu axit bị đổ ra dòng lũ có thể không để lại hậu quả trực tiếp lên da người khi tiếp xúc với dòng nước.

Tuy vậy, các chuyên gia của KPTCHEM vẫn đặt ra nhiều lo ngại khác, không thể xem nhẹ hoàn toàn nguy cơ của hóa chất này. Dù axit đã bị pha loãng trong nước lũ, nhưng nguy hiểm nhất lại nằm ở các thùng chứa axit có thể còn sót lại và bị cuốn trôi. Mặc dù những thùng này thường được niêm kín khi vận chuyển. Nếu một thùng chưa bị dòng nước lũ phá vỡ nắp, bên trong có thể vẫn còn axit đậm đặc nguyên chất, hoàn toàn chưa hòa tan vào nước lũ. Nếu người dân nhặt được, mở ra hoặc vô tình làm đổ lên da, tai nạn bỏng hóa chất sẽ xảy ra ngay lập tức.

Ngoài ra, axit sunfuric loãng trong nước lũ có thể tác động nhẹ đến kim loại hoặc vật dụng nếu tụ lại ở khu vực nước đọng, nhưng mức độ này không gây nguy hiểm nghiêm trọng. Điều đáng quan tâm thực sự vẫn là việc ngăn người dân tái sử dụng các thùng hóa chất hoặc tò mò mở nắp ra mà không biết bên trong còn gì, vì chỉ cần còn vài trăm ml trong thùng, vẫn đủ nguy hiểm để gây bỏng nặng.

Người dân cần làm gì nếu phát hiện thùng hóa chất trôi dạt?

• Không mở nắp, không thử ngửi, không dùng tay trần chạm vào
• Không mang thùng về nhà để tận dụng. Tránh việc tái sử dụng gây tai nạn cho người khác, đặc biệt trẻ em.
• Giao nộp hoặc báo ngay cho chính quyền địa phương, cơ quan chuyên trách sẽ xử lý bằng quy trình an toàn.
• Nếu lỡ dính axit, cần rửa ngay với nước sạch bằng cách đặt vết bỏng dưới vòi nước trong 15-20 phút. Không bôi thuốc, không chà mạnh. Nếu vào mắt phải rửa liên tục và đến bệnh viện ngay.

Axit sunfuric đậm đặc để làm gì trong nhà máy đường?

Trong quy trình sản xuất đường mía, nước mía sau khi ép ra không hề trong suốt hay sạch như nhiều người vẫn nghĩ. Nó chứa rất nhiều tạp chất: bùn đất, sáp, chất hữu cơ, vi sinh vật, các hợp chất gây màu và cả những muối khoáng khiến quá trình kết tinh đường bị ảnh hưởng. Để biến dòng nước mía “thô” đó thành tinh thể đường trắng, nhà máy phải trải qua một chuỗi bước xử lý phức tạp, trong đó điều chỉnh pH là một công đoạn cực kỳ quan trọng. Và đây chính là lý do axit sunfuric được sử dụng.

Trong môi trường sản xuất, H₂SO₄ đậm đặc thường được lưu trữ ở dạng nguyên chất, sau đó được nhân viên kỹ thuật pha loãng đến nồng độ phù hợp để sử dụng. Hợp chất có tính ăn mòn mạnh này được ưa dùng vì tính ổn định, dễ kiểm soát và đem lại hiệu quả cao khi cần đưa pH của nước mía về mức tối ưu. Khi pH được điều chỉnh đúng, các chất bẩn sẽ dễ dàng kết tủa, lắng xuống hoặc bị lọc bỏ, giúp nước mía trở nên trong hơn và ít tạp chất hơn.

Để có thể tạo ra những hạt đường trắng, nước mía thô phải trải qua nhiều công đoạn xử lý phức tạp. Ảnh: Flour & Fig.

Bên cạnh đó, nhiều nhà máy đường áp dụng công nghệ sulfit hóa để cải thiện độ trắng của dịch đường. Quá trình này sử dụng khí SO₂, nhưng để SO₂ phản ứng hiệu quả và tạo ra màu sắc sáng hơn, môi trường phải hơi nghiêng về acid. Axit sunfuric vì thế lại được sử dụng để tạo điều kiện phản ứng lý tưởng, giúp đường thành phẩm có màu đẹp, ổn định và chất lượng đồng đều.

Không chỉ dừng ở đó, với các dây chuyền hiện đại có dùng công nghệ tinh sạch dịch đường và xử lý nước (còn gọi là hệ thống trao đổi ion) thì axit sunfuric còn đóng vai trò tái sinh vật liệu lọc. Khi nhựa cation bị “no” ion và không còn hiệu quả, H₂SO₄ được đưa vào để phục hồi khả năng trao đổi ion, giúp cả dây chuyền vận hành trơn tru trở lại.

Ngoài ra, trong nhiều công đoạn, nhà máy phải sử dụng vôi (CaO) để nâng pH hoặc loại bỏ tạp chất. Nhưng vôi dư lại khiến môi trường trở nên quá kiềm. Vì thế, axit sunfuric là lựa chọn phù hợp cho việc trung hòa lượng kiềm này để đảm bảo an toàn và tuân thủ tiêu chuẩn môi trường trước khi dịch đường chuyển sang bước kế tiếp hoặc trước khi nước thải được xả ra môi trường.

Kết luận

Tóm lại, axit sunfuric là hóa chất công nghiệp quen thuộc, được kiểm soát nghiêm ngặt khi sử dụng. Chỉ khi các thùng chứa hóa chất bị cuốn ra ngoài, mức độ nguy hiểm tăng lên rất nhiều vì không còn biện pháp bảo quản an toàn. Nếu vô tình nhặt được các thùng nghi chứa hóa chất, người dân tuyệt đối không tự ý mở hoặc tự ý tiếp xúc. Hãy báo ngay cho chính quyền để xử lý an toàn, tránh nguy hiểm cho bản thân và cộng đồng.